Limburgse taal op de basisschool
(een onderwijsprojekt voor de basisscholen, aangeboden aan Veldeke-educatief)
Elke vogel zingt zijn lied - Jidder vüejelsje zingt zie lid
De Limburgse taal op de basisschool zal zijn plaats kunnen krijgen als dit spelenderwijs gebeurd. Uit ervaring weet ik dat het prentenboek een uitstekend middel is.
Het prentenboek heeft de mogelijkheid om de beelden voor zich te laten spreken, los van de woorden. Zo zijn ze ondersteunend voor wie de tekst niet helder is. Door het boek voor te lezen en tegelijkertijd te tonen, wordt het beeld en de taal met elkaar verbonden. De stap naar zelf lezen wordt gemakkelijker, zeker voor kinderen uit andere taalgebieden.
Aan de hand van een voorbeeld laat ik zien hoe een onderwijsproject kan zijn. Hiervoor heb ik gekozen voor het prentenboek "De naat van de blauw klone." De tekst is tweetalig: Nederlands en Kerkraads.
De Nederlandse tekst en prenten zijn voor alle boeken hetzelfde. Het dialect moet aangepast worden aan de plaats of streek, waar het boek wordt uitgegeven.
Het verhaal gaat over een land waar de duisternis als een deken op het land ligt. Wat de mensen ook bedenken om het licht te laten terugkeren, het zijn schijnoplossing en het verlangen naar de tijd van het licht wordt alleen maar groter. Tot op een nacht een meisje haar huis uitwandelt en de duisternis trotseert. Zij zingt een lied wat alleen uit klanken bestaat. De tonen zingen het zwart om haar heen blauw. 't Is genoeg om te zien. Steeds meer mensen sluiten zich bij haar aan .'t Wordt een lang lint. Een lint van vreugde. Een lint van blauwe clowns. Zij wandelen een berg op zo hoog tot ze het licht kunnen aanraken. Daar zijn ze blijven wonen.
De achterliggende gedachte van het verhaal schept mogelijkheden voor het onderwijs.
- Het spreekt van differentiatie, ieder zoekt op zijn eigen wijze oplossingen en eenwording, samen een lint vormen.
- De ogen niet sluiten voor de realiteit.
- Door geloof in eigen kunnen en kennen scheppend bezig-zijn in de realiteit. Waardoor de werkelijkheid evolueert.
- 't Universeel karakter maakt het toegankelijk voor alle kinderen, ongeacht leercapaciteiten of afkomst. Dit laatste krijgt een extra dimensie doordat onze samenleving steeds meer multicultureel wordt.
- Menselijke gevoelens als verlangen en geloof nemen een centrale plaats in.
Organisatie
Voor de kinderboekenweek biedt Veldeke het prentenboek, begeleid met een lesbrief aan de Limburgse basisscholen aan. Een uitgever brengt geruime tijd eerder het boek in het landelijke circuit. Dit is propaganda voor de Limburgse aanpak, bovendien wordt er gebruik gemaakt van de landelijke uitstraling van de Kinderboekenweek. (Het dialect in het prentenboek kan vervangen worden door een buitenlandse taal of talen. Voor de Limburgse uitgave moet eveneens een keuze gemaakt worden, welke dialecten gekozen worden voor de verschillende versies van het boek. De Nederlandse taal is in alle versies standaard.)
Programma
Een aantal weken voor de kinderboekenweek maken de kinderen versieringen voor het boekenfeest. De kinderen van groep 4 t/m 8 schrijven verhalen en gedichten. De groepen 1,2 en 3 maken tekeningen. Een jury van ouders en leerkrachten kennen per groep een drietal griffels in de vorm van bijv. een boek toe. Het werk van de winnaars wordt afgedrukt in een speciaal boekenweekgeschenk voor alle kinderen van de school.
Op een dagdeel in de boekenweek worden een aantal workshops georganiseerd.
Het programma start met een ludieke activiteit geïnspireerd op het thema van de boekenweek. Dit laatste geldt ook voor de invulling van de workshops. Op een centrale plaats verzamelt zich de hele schoolgemeenschap. Bij bijv. het thema heksen komen twee heksen die de kist met de griffels wil wegtoveren. Gelukkig komt een fee, die de heksen wegjaagt en met veel rook de kist opentovert. De griffels worden uitgereikt. De kinderen bezoeken de workshops. Volgens een vast schema doorlopen ze het circuit. De inhoud van de activiteit moet afgestemd zijn op de tijdsduur van het bezoek. Op een vasttijdstip wisselen de groepen.
- knutselen: heksenhoeden knippen en plakken van karton
- toneel: een feeënverhaal
- schoolkrant: boekenpuzzel
- t.v.: speciale boekenweekuitgave
- dans, zang, muziek: onderwerp toveren
- schoolradio: geluidenquiz
- voorleeshoek: het prentenboek, de naat van de blauw klone.
De prenten hangen op ware grote aan de muur, een leerkracht of ouder leest het verhaal voor terwijl hij langs de prenten loopt, van iedere bladzijde wordt eerst de Limburgse versie gelezen en dan de Nederlandse, de aandacht blijft voor de kinderen die niet alles verstaan of voor de Limburgse kinde ren de nieuwsgierigheid naar hoe het in het Nederlands klinkt, aan het slot van het verhaal zoeken de kinderen een plaats in de ruimte en beelden samen met de verteller de prenten uit van het verhaal, ze eindigen in een lang lint dat vrolijk nog eenmaal langs de prenten loopt
Differentiatie
De activiteiten in de workshops kunnen ook afgestemd worden op het verhaal van de naat van de blauw klone.
In plaats van een gezamenlijke opening komt een afsluiting, waarin de resultaten van de workshops getoond worden.
- decor: iedere groep schildert een deel van de berg uit 't verhaal of schildert zichzelf op de berg
- voorleeshoek: zie boven
- dans, zang, muziek: onderwerp clowns, licht, in "t Limburgs
- knutselen: een puntmuts van blauw crêpepapier en kartonnen rand
- schminken: sterren
- toneel: een improvisatieverhaal over clowns die sterren zien als ze optreden door ergens tegenop te lopen en 's nachts echte sterren zien als het stil en donker is, de sterren dragen de namen van het publiek, ze acteren mee
Op de centrale plaats in de school is de afsluiting. Er kunnen attributen uit het verhaal die in een eerder stadium gemaakt zijn, staan zoals lantaarnpalen, een berg van papier-maché, een zwarte deken aan het plafond. De decorschildering is de achterwand. De kinderen dragen de mutsen, zijn geschminkt. Het is donker, een kind neuriet, het wordt licht, de muziek speelt, de kinderen zingen en dansen het clownslied. De griffels worden uitgereikt.
Eigen thema: Ieder vogeltje zingt zijn lied.
De activiteiten worden geïnspireerd door dit thema.
In het project kunnen pabostudenten een centrale rol innemen.
organisatie: besprekingen met leerkrachten en ouders
- tijdpad voorbereiding, uitvoering,
- bezetting leerkrachten, ouders, specialisten
- materialen
- kosten
- verslaggeving
uitvoering:
- acteren
- musiceren
- tekst schrijven
- componeren
- choreografie
Zij kunnen ook als groep meerdere scholen bezoeken om het project voor te bereiden en uit te voeren.
Aantekening:
- kosten
- uitgever
- keuze literatuur
- rechten schrijver en illustrator
- hoeveel exemplaren per school
- evaluatie
Voortgang
Na deze opmaat zijn thema's als kerstmis en sinterklaas geschikt om 't taalproject te continueren. Ze hebben van nature de aandacht zonder dat er van alles bewerkstelligd moet worden. Aan de scholen worden pakketten aangeboden met boeken conform het thema. De pakketten bestaan uit een prentenboek, een nieuw verhalenboek, bestaande boeken en een literatuurlijst.
Carnaval, Pasen, vakantie zouden de volgende thema"s kunnen zijn. Of een keuze maken uit de seizoenen, tradities als bijv. St.Maarten, uit het persoonlijke leven: geboorte, dood,vreugde, angst.
Het aanbieden van een pakket kan net als bij de kinderboekenweek in projektvorm gebeuren met telkens andere accenten. Bijvoorbeeld een dialektwedstrijd voor en door kinderen, schrijvers, artiesten die scholen bezoeken, toneelstukken, musicals, zangfestivals, workshops samen met de ouders, de buurt. Dit laatste past vooral in de ontwikkeling van het onderwijs in de richting van de brede school
Met de schoolbesturen kunnen afspraken gemaakt worden omtrent de financiële bijdrage aan het project. Door de pakketten in de vorm van een abonnement aan te bieden is de voortgang van het taalproject op lange termijn gewaarborgd.
Op deze wijze zullen allerlei soorten boeken proza, poëzie, informatie, hun weg vinden naar de scholen. Maar op de eerste plaats moeten we ons richten naar zoveel mogelijk kinderen. Daarom mag het niet te moeilijk zijn en de fantasie van de kinderen aanspreken.
Taal is oorsprong, moedermelk. Het komt uit het diepste van de mens, het gevoel. Wanneer ik in het wezen van een mens wil komen, zal ik in zijn taal, in zijn klanken moeten komen.
De leerkracht is voor de kinderen een belangrijk identificatiefiguur. In de klank van zijn stem draagt hij de warmte waarin de kinderen zich koesteren.
Kerkrade, 16 april 2002
Wim Heijmans
Aantekeningen
Organisatie
In het kader van de taalstimulering zijn projecten ontwikkeld waar het dialektproject ‘Ieder vogeltje zingt zijn lied’ ingepast kan worden. Er gaan impulsen vanuit die een bijdrage leveren in de ontwikkeling van de moedertaal. Om deze reden komt het in aanmerking voor financiële ondersteuning van provincie, gemeente en schoolbesturen.
Interesse kweken bij Pabo’s, basisscholen, onderwijs-begeleidingsdiensten. Een professioneel uitgevoerde lesbrief is hierbij van belang.
De projectleider moet professioneel zijn en werkt nauw samen met een redactieteam. Zij ontwikkelen projecten met schrijvers, tekenaars en onderwijsdeskundigen.
Het project staat onder toezicht van de kommissie educatie.
Financieel
Startprojekt boekenweek
prentboek
lesbrief
kinderboek
ontwikkeling, pr
mailing
(een onderwijsprojekt voor de basisscholen, aangeboden aan Veldeke-educatief)
Elke vogel zingt zijn lied - Jidder vüejelsje zingt zie lid
De Limburgse taal op de basisschool zal zijn plaats kunnen krijgen als dit spelenderwijs gebeurd. Uit ervaring weet ik dat het prentenboek een uitstekend middel is.
Het prentenboek heeft de mogelijkheid om de beelden voor zich te laten spreken, los van de woorden. Zo zijn ze ondersteunend voor wie de tekst niet helder is. Door het boek voor te lezen en tegelijkertijd te tonen, wordt het beeld en de taal met elkaar verbonden. De stap naar zelf lezen wordt gemakkelijker, zeker voor kinderen uit andere taalgebieden.
Aan de hand van een voorbeeld laat ik zien hoe een onderwijsproject kan zijn. Hiervoor heb ik gekozen voor het prentenboek "De naat van de blauw klone." De tekst is tweetalig: Nederlands en Kerkraads.
De Nederlandse tekst en prenten zijn voor alle boeken hetzelfde. Het dialect moet aangepast worden aan de plaats of streek, waar het boek wordt uitgegeven.
Het verhaal gaat over een land waar de duisternis als een deken op het land ligt. Wat de mensen ook bedenken om het licht te laten terugkeren, het zijn schijnoplossing en het verlangen naar de tijd van het licht wordt alleen maar groter. Tot op een nacht een meisje haar huis uitwandelt en de duisternis trotseert. Zij zingt een lied wat alleen uit klanken bestaat. De tonen zingen het zwart om haar heen blauw. 't Is genoeg om te zien. Steeds meer mensen sluiten zich bij haar aan .'t Wordt een lang lint. Een lint van vreugde. Een lint van blauwe clowns. Zij wandelen een berg op zo hoog tot ze het licht kunnen aanraken. Daar zijn ze blijven wonen.
De achterliggende gedachte van het verhaal schept mogelijkheden voor het onderwijs.
- Het spreekt van differentiatie, ieder zoekt op zijn eigen wijze oplossingen en eenwording, samen een lint vormen.
- De ogen niet sluiten voor de realiteit.
- Door geloof in eigen kunnen en kennen scheppend bezig-zijn in de realiteit. Waardoor de werkelijkheid evolueert.
- 't Universeel karakter maakt het toegankelijk voor alle kinderen, ongeacht leercapaciteiten of afkomst. Dit laatste krijgt een extra dimensie doordat onze samenleving steeds meer multicultureel wordt.
- Menselijke gevoelens als verlangen en geloof nemen een centrale plaats in.
Organisatie
Voor de kinderboekenweek biedt Veldeke het prentenboek, begeleid met een lesbrief aan de Limburgse basisscholen aan. Een uitgever brengt geruime tijd eerder het boek in het landelijke circuit. Dit is propaganda voor de Limburgse aanpak, bovendien wordt er gebruik gemaakt van de landelijke uitstraling van de Kinderboekenweek. (Het dialect in het prentenboek kan vervangen worden door een buitenlandse taal of talen. Voor de Limburgse uitgave moet eveneens een keuze gemaakt worden, welke dialecten gekozen worden voor de verschillende versies van het boek. De Nederlandse taal is in alle versies standaard.)
Programma
Een aantal weken voor de kinderboekenweek maken de kinderen versieringen voor het boekenfeest. De kinderen van groep 4 t/m 8 schrijven verhalen en gedichten. De groepen 1,2 en 3 maken tekeningen. Een jury van ouders en leerkrachten kennen per groep een drietal griffels in de vorm van bijv. een boek toe. Het werk van de winnaars wordt afgedrukt in een speciaal boekenweekgeschenk voor alle kinderen van de school.
Op een dagdeel in de boekenweek worden een aantal workshops georganiseerd.
Het programma start met een ludieke activiteit geïnspireerd op het thema van de boekenweek. Dit laatste geldt ook voor de invulling van de workshops. Op een centrale plaats verzamelt zich de hele schoolgemeenschap. Bij bijv. het thema heksen komen twee heksen die de kist met de griffels wil wegtoveren. Gelukkig komt een fee, die de heksen wegjaagt en met veel rook de kist opentovert. De griffels worden uitgereikt. De kinderen bezoeken de workshops. Volgens een vast schema doorlopen ze het circuit. De inhoud van de activiteit moet afgestemd zijn op de tijdsduur van het bezoek. Op een vasttijdstip wisselen de groepen.
- knutselen: heksenhoeden knippen en plakken van karton
- toneel: een feeënverhaal
- schoolkrant: boekenpuzzel
- t.v.: speciale boekenweekuitgave
- dans, zang, muziek: onderwerp toveren
- schoolradio: geluidenquiz
- voorleeshoek: het prentenboek, de naat van de blauw klone.
De prenten hangen op ware grote aan de muur, een leerkracht of ouder leest het verhaal voor terwijl hij langs de prenten loopt, van iedere bladzijde wordt eerst de Limburgse versie gelezen en dan de Nederlandse, de aandacht blijft voor de kinderen die niet alles verstaan of voor de Limburgse kinde ren de nieuwsgierigheid naar hoe het in het Nederlands klinkt, aan het slot van het verhaal zoeken de kinderen een plaats in de ruimte en beelden samen met de verteller de prenten uit van het verhaal, ze eindigen in een lang lint dat vrolijk nog eenmaal langs de prenten loopt
Differentiatie
De activiteiten in de workshops kunnen ook afgestemd worden op het verhaal van de naat van de blauw klone.
In plaats van een gezamenlijke opening komt een afsluiting, waarin de resultaten van de workshops getoond worden.
- decor: iedere groep schildert een deel van de berg uit 't verhaal of schildert zichzelf op de berg
- voorleeshoek: zie boven
- dans, zang, muziek: onderwerp clowns, licht, in "t Limburgs
- knutselen: een puntmuts van blauw crêpepapier en kartonnen rand
- schminken: sterren
- toneel: een improvisatieverhaal over clowns die sterren zien als ze optreden door ergens tegenop te lopen en 's nachts echte sterren zien als het stil en donker is, de sterren dragen de namen van het publiek, ze acteren mee
Op de centrale plaats in de school is de afsluiting. Er kunnen attributen uit het verhaal die in een eerder stadium gemaakt zijn, staan zoals lantaarnpalen, een berg van papier-maché, een zwarte deken aan het plafond. De decorschildering is de achterwand. De kinderen dragen de mutsen, zijn geschminkt. Het is donker, een kind neuriet, het wordt licht, de muziek speelt, de kinderen zingen en dansen het clownslied. De griffels worden uitgereikt.
Eigen thema: Ieder vogeltje zingt zijn lied.
De activiteiten worden geïnspireerd door dit thema.
In het project kunnen pabostudenten een centrale rol innemen.
organisatie: besprekingen met leerkrachten en ouders
- tijdpad voorbereiding, uitvoering,
- bezetting leerkrachten, ouders, specialisten
- materialen
- kosten
- verslaggeving
uitvoering:
- acteren
- musiceren
- tekst schrijven
- componeren
- choreografie
Zij kunnen ook als groep meerdere scholen bezoeken om het project voor te bereiden en uit te voeren.
Aantekening:
- kosten
- uitgever
- keuze literatuur
- rechten schrijver en illustrator
- hoeveel exemplaren per school
- evaluatie
Voortgang
Na deze opmaat zijn thema's als kerstmis en sinterklaas geschikt om 't taalproject te continueren. Ze hebben van nature de aandacht zonder dat er van alles bewerkstelligd moet worden. Aan de scholen worden pakketten aangeboden met boeken conform het thema. De pakketten bestaan uit een prentenboek, een nieuw verhalenboek, bestaande boeken en een literatuurlijst.
Carnaval, Pasen, vakantie zouden de volgende thema"s kunnen zijn. Of een keuze maken uit de seizoenen, tradities als bijv. St.Maarten, uit het persoonlijke leven: geboorte, dood,vreugde, angst.
Het aanbieden van een pakket kan net als bij de kinderboekenweek in projektvorm gebeuren met telkens andere accenten. Bijvoorbeeld een dialektwedstrijd voor en door kinderen, schrijvers, artiesten die scholen bezoeken, toneelstukken, musicals, zangfestivals, workshops samen met de ouders, de buurt. Dit laatste past vooral in de ontwikkeling van het onderwijs in de richting van de brede school
Met de schoolbesturen kunnen afspraken gemaakt worden omtrent de financiële bijdrage aan het project. Door de pakketten in de vorm van een abonnement aan te bieden is de voortgang van het taalproject op lange termijn gewaarborgd.
Op deze wijze zullen allerlei soorten boeken proza, poëzie, informatie, hun weg vinden naar de scholen. Maar op de eerste plaats moeten we ons richten naar zoveel mogelijk kinderen. Daarom mag het niet te moeilijk zijn en de fantasie van de kinderen aanspreken.
Taal is oorsprong, moedermelk. Het komt uit het diepste van de mens, het gevoel. Wanneer ik in het wezen van een mens wil komen, zal ik in zijn taal, in zijn klanken moeten komen.
De leerkracht is voor de kinderen een belangrijk identificatiefiguur. In de klank van zijn stem draagt hij de warmte waarin de kinderen zich koesteren.
Kerkrade, 16 april 2002
Wim Heijmans
Aantekeningen
Organisatie
In het kader van de taalstimulering zijn projecten ontwikkeld waar het dialektproject ‘Ieder vogeltje zingt zijn lied’ ingepast kan worden. Er gaan impulsen vanuit die een bijdrage leveren in de ontwikkeling van de moedertaal. Om deze reden komt het in aanmerking voor financiële ondersteuning van provincie, gemeente en schoolbesturen.
Interesse kweken bij Pabo’s, basisscholen, onderwijs-begeleidingsdiensten. Een professioneel uitgevoerde lesbrief is hierbij van belang.
De projectleider moet professioneel zijn en werkt nauw samen met een redactieteam. Zij ontwikkelen projecten met schrijvers, tekenaars en onderwijsdeskundigen.
Het project staat onder toezicht van de kommissie educatie.
Financieel
Startprojekt boekenweek
prentboek
lesbrief
kinderboek
ontwikkeling, pr
mailing